Տարածաչափություն

1)Պրիզման, որի հիմքերը զուգահեռագծեր են, կոչվում է զուգահեռանիստ: Զուգա-հեռանիստի նիստերը, որոնք ունեն ընդհանուր կող, կոչվում են կից նիստեր, իսկընդհանուր կող չունեցողները` հանդիպակաց նիստեր:
. Զուգահեռանիստի հանդիպակաց նիստերը զուգահեռ են և հավասար:
.Զուգահեռանիստի անկյունագծերը հատվում եմ մի կետում և այդ կետով կիսվում
են:
2)Ուղղանկյունանիստի բոլոր նիստերը ուղղանկյուններ են:
Ուղղանկյունանիստի անկյունագծերը հավասար են:
Ուղղանկյունանիստի ընդհանուր գագաթ ունեցող երեք կողերի երկարությունները կոչվում են ուղղանկյունանիստի չափումներ:
Ուղղանկյունանիստի կողմնային մակերևույթի մակերեսը հավասար է նրա հիմքի պարագծի և բարձրության արտադրյալին:
Sկողմ=2(a+b)c
Ուղղանկյունանիստի լրիվ մակերևույթի մակերեսը հավասար է կողմնային մակերևույթի մակերեսի և հիմքերի մակերեսների գումարին:
Sլրիվ=2(a+b)c+2ab                                                      

Ուղղանկյունանիստի ծավալը հավասար է նրա երեք չափումների արտադրյալին:
V=abc
Ուղղանկյունանիստը, որի բոլոր չափումներն իրար հավասար են, կոչվում է խորանարդ:
a կողով խորանարդի կողմնային մակերևույթի մակերեսը 4a²է:
a կողով խորանարդի լրիվ մակերևույթի մակերեսը 6a² է:
a կողով խորանարդի ծավալը a³ է:
3)Մարմինը, որի մակերևույթը կազմված է վերջավոր թվով բազմանկյուններից,կոչվում է բազմանիստ:
Բազմանիստը, որն առաջանում է երկու զուգահեռ հարթություններում այնպեսդասավորված հավասար բազմանկյունների գագաթների միացումից, երբ միացնող հատվածները զուգահեռ են իրար, կոչվում է պրիզմա :
Պրիզմայի հիմքերի միջև եղած հեռավորությունը կոչվում է պրիզմայի բարձրություն:
Կանոնավոր պրիզմա կոչվում է այն ուղիղ պրիզման, որի հիմքերը կանոնավոր բազմանկյուններ են:
Պրիզմայի կողմնային մակերևույթի մակերես կոչվում է նրա կողմնային նիստերի մակերևույթների մակերեսների գումարը:
Պրիզմայի լրիվ մակերևույթի մակերես կոչվում է նրա բոլոր նիստերի մակերեվույթների մակերեսների գումարը:
Sլրիվ=Sկողմ+2Sհիմք
Պրիզնմայի ծավալը հավասար է նրա հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալին:
V=SհիմքH
4)Բազմանիստը, որն առաջանում է բազմանկյան և նրա հարթությանը չպատկանող կետի այդ բազմանկյան գագաթներին միացումից, կոչվում է բուրգ:
Բազմանկյունը կոչվում է բուրգի հիմք, իսկ նրա հարթությանը չպատկանող կետը`բուրգի գագաթ:
Բուրգի գագաթը հիմքի գագաթներին միացնող հատվածները կոչվում են կողմնային կողեր: Բուրգի գագաթից նրա հիմքին տարված ուղղահայացը կոչվում է բուրգի բարձրություն:
Բուրգի կողմնային մակերևույթի մակերես կոչվում է նրա կողմնային նիստերիմակերևույթների մակերեսների գումարը:

Բուրգի լրիվ մակերևույթի մակերես կոչվում է նրա բոլոր նիստերի մակերևույթների մակերեսների գումարը` կողմնային մակերևույթի մակերեսի և հիմքի մակերեսի գումարը:
Sլրիվ=Sկողմ+Sհիմք
Բուրգի ծավալը հավասար է հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալի մեկ երրորդին:
V=1/3Sհիմք*H
Կանոնավոր բուրգ է կոչվում այն բուրգը, որի հիմքը կանոնավոր բազմանկյուն է, և
որի բարձրության հիմքը համընկնում է հիմքի կենտրոնի հետ:
Եռանկյուն բուրգը կոչվում է քառանիստ:
5)Գլանի ծնորդի երկարությունը կոչվում է գլանի բարձրություն, իսկ հիմքի շառավիղը` գլանի շառավիղ:
Եթե հատող հարթությունն անցնում է գլանի առանցքով, ապա հատույթը կոչվում է առանցքային հատույթ: Առանցքային հատույթն ուղղանկյուն է, որի երկու կողմերը գլանի

ծնորդներ են, իսկ մյուս երկուսը` հիմքի տրամագծեր:
Գլանի լրիվ մակերևույթի մակերեսը հավասար է կողմնային մակերևույթի մակերեսի և հիմքերի մակերեսների գումարին:
Sլրիվ=2πRH+2πR<sup>2</sup>
Գլանի ծավալը հավասար է հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալին:
V=πR<sup>2</sup>H
6)Կոնական մակերևույթով և շրջանով սահմանափակված մարմինը կոչվում է կոն:
Կոնական մակերևույթը կոչվում է կոնի կողմնային մակերևույթ, իսկ շրջանը` կոնի հիմք: P կետը կոչվում է կոնի գագաթ, կոնական մակերևույթի ծնորդները` կոնի ծնորդներ:
Կոնի գագաթը հիմքի կենտրոնին միացնող ուղիղը կոչվում է կոնի առանցք:
Կոնի գագաթը հիմքի կենտրոնին միացնող հատվածը կոչվում է կոնի բարձրություն:
Կոնի առանցքով անցնող հատույթը կոչվում է առանցքային հատույթ:

Կոնի կողմնային մակերևույթի մակերեսը`S կողմ = π Rl , որտեղ R-ը կոնի հիմքի շառավիղն է, իսկ l -ը` կոնի ծնորդը:
Կոնի լրիվ մակերևույթի մակերեսը` Sլրիվ =πRl  +πR<sup>2</sup> , որտեղ R-ը կոնի հիմքի շառավիղն է, իսկ l -ը` կոնի ծնորդը:
Կոնի ծավալը հավասար է հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալի մեկ երրորդին:
V=1/3πR²H
7)Գնդային մակերևույթ կոչվում է տարածության բոլոր այն կետերի բազմությունը,որը կազմված է տրված կետից տվյալ հեռավորությունն ունեցող կետերից: Տրված կետը կոչվում է գնդային մակերևույթի կենտրոն, տրված հեռավորությունը կոչվում է գնդային մակերևույթի շառավիղ: Գնդային մակերևույթի որևէ երկու կետ միացնող հատվածը, որն անցնում է կենտրոնով, կոչվում է գնդային մակերևույթի տրամագիծ:
Գնդային մակերևույթով սահմանափակված մարմինը կոչվում է գունդ: Գնդային մակերևույթի կենտրոնը, շառավիղը, տարամագիծը կոչվում են նաև գնդիկենտրոն, շառավիղ, տարամագիծ:
Գնդային մակերևույթի հավասարում՝(x-x0)² + (y-y0)² +(z-z0)²= R²