<<ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐ>> ԴՅՈՒՑԱԶՆԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆ
<<Սասնա Ծռերը>> հայ ժողովրդի դյուցազներգության հանճարն է:<<Սասնա Ծռերը>> բանավոր մեծածավալ ստեղծագործություն է, որը արտահայտում է սերունդների ստեղծագործական մտքի և ջանքերի ամբողջությունը: Այն միավորում է տարբեր սերունդների ընդհանրական միտքը և պատմությունը:
Դյուցազներգությունը արտահայտում է ժողովրդի ազգային աշխարհընկալումը և իր կենսունակությամբ ներկայացնում է ժողովրդի հավաքական մտածողությունը և արժեքները: Ժողովրդական վեպն ունի հնագույն ծագում: Վեպը վերջնականապես ձևավորվել է 8-10դդ. տեղի ունեցած իրադարձությունների՝բռնապետության դեմ հայերի համառ պայքարի և նվաճած անկախության ընթացքի հիման վրա:
<<Սասնա Ծռեր>> պատումներ
Դյուցազնավեպը վերապատմել են տարբեր ձևերով: 1874թ., Կ-Պոլսում վիպասաց Կրպոյից գրի է առել և հրատարակել Գարեգին Սրվանձտյանը, այնուհետև Մանուկ Աբեղյանը, Գարեգին Հովսեփյանը և այլոք: Հայտնի է ավելի քան 150 պատում: <<Սասնա Ծռեր>> հիմնական համահավաք բնագիրը կազմվել է 1939թ.-ին,կրում է <<Սասունցի Դավիթ>> վերնագիրը և ներկայացնում է 50 պատումների ընդհանրական սյուժեն: Բաղկացած է 4 ճյուղից իրենց գլխավոր հերոսներով՝ 1)<<Սանասար և Բաղդասար>>, 2)<<Մեծ Մհեր>>, 3)<<Սասունցի Դավիթ>>, 4)<<Փոքր Մհեր>>: Հերոսները կապված են հայր-որդի արյունակցական կապով և օժտված են գերբնական ուժով, չարը կործանելու հաստատությամբ:
<<ՍԱՆԱՍԱՐ և ԲԱՂԴԱՍԱՐ>>
Հայոց Գագիկ թագավորը հարկատու է Բաղդադ խալիֆին,հարկահանները տեսնելով թագավորի չքնաղ դստերը՝Ծովինարին, հայտնում են այդ մասին խալիֆին և նա կնության է պահանջում Ծովինարին: Մերժվելուց հետո նա զորք է ուղարկում Հայաստան, կոտորելու ժողովրդին:Ծովինարը համաձայնվում է ամուսնանալ՝հանուն հայրենիքի: Երեկոյան զբոսնելիս նա երկու բուռ ջուր է խմում Կաթնաղբյուրից և Բաղդադում՝լիքը բուռ ջրից ծնվում է մեծ,մարմնեղ՝Սանասարը, կիսատից՝փոքրամարմին Բաղդասարը: Խալիֆան որոշում է մեծանալուն պես սպանել նրանց, սակայն նրանք մեծանում ու զորեղանում են, կոտորում դահիճներին և խալիֆայի զորքը: Խալիֆան ստիպված հաշտվում է ստեղծված վիճակի հետ:
Խալիֆան յոթ տարի կռվից հետո պարտվում է Գագիկ թագավորին,նա իր կուռքերին խոստանում է ազատվելուց հետո տղաներին զոհաբերել: Ծովինարը իմանում է այդ մասին և տղաներին հեռացնում է Բաղդադից: Տղաները զորեղ առվի մոտ բնակեցնում են քառասուն աղքատ ընտանիք և իրենց համար կառուցում են Սասնա ամրոցը: Մի օր Սանասարը լողում է Կաթնաղբյուրում, ավելի է զորանում և այնտեղից դուրս է բերում Քուռկիկ Ջալալուն, Թուր Կեծակին և Խաչ Պատերազմին կեցուցիչը: Տղաները սպանում են խալիֆային և իրենց մոր հետ գնում Սասուն: Տղաներն ամուսնանում են Պղնձե քաղաքի Քաջանց թագավորի դուստրերի հետ: Սանասարը Դեղձուն Ճուղ-Ծամից ունենում է երեք որդի՝Վերգո, Ձենով Հովան, Մհեր: Սանասարի մահից հետո Սասունը կառավարում է Դեղձուն-Ծամը, իսկ հասունանալոց հետո՝Մեծ Մհերը:
<<ՄԵԾ ՄՀԵՐ>>
Սանասարի որդիներից Մհերն է ժառանգում հոր դյուցազնական ուժը: Նա կռվում է Սասունի ճանապարհին հայտնված առյուծի հետ և նրան ձևում է երկու մասի և կոչվում Առյուծաձև Մհեր: Նա կռվում և հաղթում է Սպիտակ դևին, գերությունից ազատում է Արմաղանին և ամուսնանում նրա հետ: Մսրա Մելիքը իմանալով Սանասարի մահվան մասին,պահանջում է,որ Սասունը իրեն հարկատու լինի: Մհերը հրաժարվում է իր պահանջից: Նրանք պայման են կապում, որ շուտ մեռնողի ընտանիքին պետք է մյուսը տիրություն անի: Մելիքի մահից հետո, նրա կինըէ՝Իսմիլ Խաթունը Մհերին կանչում է Մըսր, հարբեցնում նրան ,սակայն հասկանալով իր սխալը վերադառնում է Սասում: Արմաղանը՝հանուն Սասնա տան հարատևության ներում է Մհերին: Նրանք ունենում են արու զավակ՝Դավիթին և իրենց ուխտի համաձայն Դավիթի ծննդյան օրը ծնողները մահանում են:
<<ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ>>
Դավիթին ուղարկում են Մըսր,որպեսզի Իսմիլ խաթունը խնամի,բայց նա չի ընդունում Իսմիլի կաթը և սնվում Սասունի կարագ ու մեղրով: Դավիթը օրեցօր մեծանում է,հաճախ հակադրվում Մելիքին: Մելիքը բազմիցս ցանկանում է սպանել նրան,և ի վերջո Դավիթին ուղարկում են Սասուն: Դավիթը դառնում է գառնարած,որսորդ, քանդում է Սասունում Մելիքի կառուցած պարիսպները,ազատում կենդանիներին և վռնդում Մսրա զորքը:Մսրա Մելիքը իր զորքով արշավում է Սասուն: Դավիթը՝ Արտատեր Պառավի խորհրդով վերցնում է հայրական զենքերը,գնում է կռվի, սպանում Մսրա Մելիքին, իսկ նրա զորքին թողնում է վերադառնան տուն: Ձենով Հովանի Դավիթին նշանում է Չմշկիկ Սուլթանի հետ, սակայն Դավիթը և Կապուտկողի արքայի դուստրը՝ Խանդութ Խանումը սիրահարվում են և բազմաթիվ փորձություններից հետո ամուսնանում են և գնում Սասուն: Հետո Դավիթը գնում է Գյուրջիստան: Ծնվում է Փոքր Մհերը և մեծանալուն պես գնում է հորը փնտրելու:Մի տեղ նրանք հանդիպում են և կռվում: Դավիթը ճանաչում է իր որդուն և անիծում նրան՝իր հետ կռվելու համար՝<<Անմահ լինես,անժառանգ>>:Դավիթը սպանվում է Չմշկիկ սուլթանի դստեր թունավոր նետով: Խանդութ Խանումը,լսելով այս բոթը, իրեն ցած է նետում բերդի գագաթից և մահանում:
<<ՓՈՔՐ ՄՀԵՐ>>
Ձենով Հովանն ու Քեռի Թորոսը գնում են Կապուտկող և բերում Մհերին,որպեսզի տանը տեր կանգնի: Ձենով Հովանը Մհերին հանձնում է Սասնա տան պատերազմի հանդերձանքը, զենքը և Քուռկիկ Ջալալին: Մհերը սպանում է Չմշկիկ սուլթանին՝լուծելով հոր մահվան վրեժը: Նա ամուսնանում է Պաճիկ թագավորի դուստր՝Գոհարի հետ, հաղթում է Արևմտից թագավորին: Ոչնչացնում է նաև Կոզբադնի թոռներին,որոնք ուզում էին հարկատու դարձնել Ձենով Հովանին: Մհերը վերադառնում է Գոհարի մոտ,բայց նրան գտնում է մեռած և թաղում Խանդութի գերեզմանի մոտ: Հոր անեծքով Մհերը մնում է անմահ և անժառանգ: Նա չի հանդուրժում անարդարությունը և իր զենքերով,ձիով փակվում է Վանաքարում:Նա այնտեղից դուս կգա,երբ՝ցորենը լինի մասուրի չափ և գարին լինի ընկույզի չափ:
<<ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐԻ>>ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ
<<Սասնա Ծռերում>> իրապատումը և հրաշապատումը զուգորդված են: Վեպն արտացոլում է հայ ժողովրդի հավաքական միտքն ու կամքը,արք ու բարքերը: Վեպի հերոսները հայրենասեր և նպատակասլաց մարդիկ են: Գլխավոր հերոսները անշահախնդիր և համարձակ կերպով պաշտպանում և օգտակար են լինում ժողովրդին:Սանասարը և Բաղդասարը առաջին հերթին աղքատների համար են տներ կառուցում,հետո իրենց համար: Մեծ Մհերը շտապում է սպանել գազան առյուծին՝փրկելով ժողովրդին և ազատում է նրանց սովից: Առհասարակ <<Սասնա Ծռերում>> բոլոր հերոսները օժտված են գերբնական ուժով,արդար են, ազնիվ ու աշխատասեր: Էպոսի երրորդ ճյուղում Սասունցի Դավիթը ներկայվում է կատարյալ կերպարով և ներկայացնում է մյուս ճյուղերի հատկանիշների՝հրաշազոր զենքի, անհաղթ ուժի, անմահության և հավերժական կենդանության գաղափարները: Այս պատճառով էլ էպոսն ամբողջությամբ կոչվում է երրորդ ճյուղի անունով՝Սասունցի Դավիթ:
Գլխավոր հերոսները չորս ճյուղերում օժտվախ են փայլուն հատկանիչներով՝արդարամտությամբ,ողջամտությամբ,քաջությամբ,անպարտությամբ և ազնվությամբ: Սասունցի Դավիթը ներկայացնում է այս հատկանիշների ամբողջությունը և արտահայտում է ժողովրդի՝ գեղեցեկի և բարու մասին պատկերացումնեը:
Նա ի ծնե օժտված է ազատասիրությամբ, չարի դեմ հակակրանքով և աներևեկայելի ուժով: Դավիթը նաև առանձնահատուկ հայրենասեր է և օժտված է մարդկային բարձրագույն արժեքներով: Սասունցի Դավիթը ժողովրդի ամենասիրելի հերոսն է: Սասունի հակառակորդները կրում են այդ հատկանիշների հակառակ դրսևորումները,այդ իսկ պատճառով էլ արժանանում են գլխավոր հերոսների անհանդուրժողականությանն ու ատելությանը:
Էպոսի գլխավոր հերոսները օժտված են ժողովրդի համար ցանկալի հատկանիշներով և արտահայտում են հայ ժողովրդի հավաքական կերպարը: <<Սասնա Ծռերը>> առանձնանում է ժողովրդի խոսքարվեստի բազմազանությամբ՝ թևավոր խոսքերի և փոխաբերական հնարքների գործածությամբ: Էպոսը հագեցած է իրականության արտացոլմամբ և ներկայացնում հայ ժողովրդի դարեդար եկող հավաքական մտածողությունը:
<<Սասնա Ծռերը>> հայ ժողովրդի դյուցազներգության հանճարն է:<<Սասնա Ծռերը>> բանավոր մեծածավալ ստեղծագործություն է, որը արտահայտում է սերունդների ստեղծագործական մտքի և ջանքերի ամբողջությունը: Այն միավորում է տարբեր սերունդների ընդհանրական միտքը և պատմությունը:
Դյուցազներգությունը արտահայտում է ժողովրդի ազգային աշխարհընկալումը և իր կենսունակությամբ ներկայացնում է ժողովրդի հավաքական մտածողությունը և արժեքները: Ժողովրդական վեպն ունի հնագույն ծագում: Վեպը վերջնականապես ձևավորվել է 8-10դդ. տեղի ունեցած իրադարձությունների՝բռնապետության դեմ հայերի համառ պայքարի և նվաճած անկախության ընթացքի հիման վրա:
<<Սասնա Ծռեր>> պատումներ
Դյուցազնավեպը վերապատմել են տարբեր ձևերով: 1874թ., Կ-Պոլսում վիպասաց Կրպոյից գրի է առել և հրատարակել Գարեգին Սրվանձտյանը, այնուհետև Մանուկ Աբեղյանը, Գարեգին Հովսեփյանը և այլոք: Հայտնի է ավելի քան 150 պատում: <<Սասնա Ծռեր>> հիմնական համահավաք բնագիրը կազմվել է 1939թ.-ին,կրում է <<Սասունցի Դավիթ>> վերնագիրը և ներկայացնում է 50 պատումների ընդհանրական սյուժեն: Բաղկացած է 4 ճյուղից իրենց գլխավոր հերոսներով՝ 1)<<Սանասար և Բաղդասար>>, 2)<<Մեծ Մհեր>>, 3)<<Սասունցի Դավիթ>>, 4)<<Փոքր Մհեր>>: Հերոսները կապված են հայր-որդի արյունակցական կապով և օժտված են գերբնական ուժով, չարը կործանելու հաստատությամբ:
<<ՍԱՆԱՍԱՐ և ԲԱՂԴԱՍԱՐ>>
Հայոց Գագիկ թագավորը հարկատու է Բաղդադ խալիֆին,հարկահանները տեսնելով թագավորի չքնաղ դստերը՝Ծովինարին, հայտնում են այդ մասին խալիֆին և նա կնության է պահանջում Ծովինարին: Մերժվելուց հետո նա զորք է ուղարկում Հայաստան, կոտորելու ժողովրդին:Ծովինարը համաձայնվում է ամուսնանալ՝հանուն հայրենիքի: Երեկոյան զբոսնելիս նա երկու բուռ ջուր է խմում Կաթնաղբյուրից և Բաղդադում՝լիքը բուռ ջրից ծնվում է մեծ,մարմնեղ՝Սանասարը, կիսատից՝փոքրամարմին Բաղդասարը: Խալիֆան որոշում է մեծանալուն պես սպանել նրանց, սակայն նրանք մեծանում ու զորեղանում են, կոտորում դահիճներին և խալիֆայի զորքը: Խալիֆան ստիպված հաշտվում է ստեղծված վիճակի հետ:
Խալիֆան յոթ տարի կռվից հետո պարտվում է Գագիկ թագավորին,նա իր կուռքերին խոստանում է ազատվելուց հետո տղաներին զոհաբերել: Ծովինարը իմանում է այդ մասին և տղաներին հեռացնում է Բաղդադից: Տղաները զորեղ առվի մոտ բնակեցնում են քառասուն աղքատ ընտանիք և իրենց համար կառուցում են Սասնա ամրոցը: Մի օր Սանասարը լողում է Կաթնաղբյուրում, ավելի է զորանում և այնտեղից դուրս է բերում Քուռկիկ Ջալալուն, Թուր Կեծակին և Խաչ Պատերազմին կեցուցիչը: Տղաները սպանում են խալիֆային և իրենց մոր հետ գնում Սասուն: Տղաներն ամուսնանում են Պղնձե քաղաքի Քաջանց թագավորի դուստրերի հետ: Սանասարը Դեղձուն Ճուղ-Ծամից ունենում է երեք որդի՝Վերգո, Ձենով Հովան, Մհեր: Սանասարի մահից հետո Սասունը կառավարում է Դեղձուն-Ծամը, իսկ հասունանալոց հետո՝Մեծ Մհերը:
<<ՄԵԾ ՄՀԵՐ>>
Սանասարի որդիներից Մհերն է ժառանգում հոր դյուցազնական ուժը: Նա կռվում է Սասունի ճանապարհին հայտնված առյուծի հետ և նրան ձևում է երկու մասի և կոչվում Առյուծաձև Մհեր: Նա կռվում և հաղթում է Սպիտակ դևին, գերությունից ազատում է Արմաղանին և ամուսնանում նրա հետ: Մսրա Մելիքը իմանալով Սանասարի մահվան մասին,պահանջում է,որ Սասունը իրեն հարկատու լինի: Մհերը հրաժարվում է իր պահանջից: Նրանք պայման են կապում, որ շուտ մեռնողի ընտանիքին պետք է մյուսը տիրություն անի: Մելիքի մահից հետո, նրա կինըէ՝Իսմիլ Խաթունը Մհերին կանչում է Մըսր, հարբեցնում նրան ,սակայն հասկանալով իր սխալը վերադառնում է Սասում: Արմաղանը՝հանուն Սասնա տան հարատևության ներում է Մհերին: Նրանք ունենում են արու զավակ՝Դավիթին և իրենց ուխտի համաձայն Դավիթի ծննդյան օրը ծնողները մահանում են:
<<ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ>>
Դավիթին ուղարկում են Մըսր,որպեսզի Իսմիլ խաթունը խնամի,բայց նա չի ընդունում Իսմիլի կաթը և սնվում Սասունի կարագ ու մեղրով: Դավիթը օրեցօր մեծանում է,հաճախ հակադրվում Մելիքին: Մելիքը բազմիցս ցանկանում է սպանել նրան,և ի վերջո Դավիթին ուղարկում են Սասուն: Դավիթը դառնում է գառնարած,որսորդ, քանդում է Սասունում Մելիքի կառուցած պարիսպները,ազատում կենդանիներին և վռնդում Մսրա զորքը:Մսրա Մելիքը իր զորքով արշավում է Սասուն: Դավիթը՝ Արտատեր Պառավի խորհրդով վերցնում է հայրական զենքերը,գնում է կռվի, սպանում Մսրա Մելիքին, իսկ նրա զորքին թողնում է վերադառնան տուն: Ձենով Հովանի Դավիթին նշանում է Չմշկիկ Սուլթանի հետ, սակայն Դավիթը և Կապուտկողի արքայի դուստրը՝ Խանդութ Խանումը սիրահարվում են և բազմաթիվ փորձություններից հետո ամուսնանում են և գնում Սասուն: Հետո Դավիթը գնում է Գյուրջիստան: Ծնվում է Փոքր Մհերը և մեծանալուն պես գնում է հորը փնտրելու:Մի տեղ նրանք հանդիպում են և կռվում: Դավիթը ճանաչում է իր որդուն և անիծում նրան՝իր հետ կռվելու համար՝<<Անմահ լինես,անժառանգ>>:Դավիթը սպանվում է Չմշկիկ սուլթանի դստեր թունավոր նետով: Խանդութ Խանումը,լսելով այս բոթը, իրեն ցած է նետում բերդի գագաթից և մահանում:
<<ՓՈՔՐ ՄՀԵՐ>>
Ձենով Հովանն ու Քեռի Թորոսը գնում են Կապուտկող և բերում Մհերին,որպեսզի տանը տեր կանգնի: Ձենով Հովանը Մհերին հանձնում է Սասնա տան պատերազմի հանդերձանքը, զենքը և Քուռկիկ Ջալալին: Մհերը սպանում է Չմշկիկ սուլթանին՝լուծելով հոր մահվան վրեժը: Նա ամուսնանում է Պաճիկ թագավորի դուստր՝Գոհարի հետ, հաղթում է Արևմտից թագավորին: Ոչնչացնում է նաև Կոզբադնի թոռներին,որոնք ուզում էին հարկատու դարձնել Ձենով Հովանին: Մհերը վերադառնում է Գոհարի մոտ,բայց նրան գտնում է մեռած և թաղում Խանդութի գերեզմանի մոտ: Հոր անեծքով Մհերը մնում է անմահ և անժառանգ: Նա չի հանդուրժում անարդարությունը և իր զենքերով,ձիով փակվում է Վանաքարում:Նա այնտեղից դուս կգա,երբ՝ցորենը լինի մասուրի չափ և գարին լինի ընկույզի չափ:
<<ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐԻ>>ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ
<<Սասնա Ծռերում>> իրապատումը և հրաշապատումը զուգորդված են: Վեպն արտացոլում է հայ ժողովրդի հավաքական միտքն ու կամքը,արք ու բարքերը: Վեպի հերոսները հայրենասեր և նպատակասլաց մարդիկ են: Գլխավոր հերոսները անշահախնդիր և համարձակ կերպով պաշտպանում և օգտակար են լինում ժողովրդին:Սանասարը և Բաղդասարը առաջին հերթին աղքատների համար են տներ կառուցում,հետո իրենց համար: Մեծ Մհերը շտապում է սպանել գազան առյուծին՝փրկելով ժողովրդին և ազատում է նրանց սովից: Առհասարակ <<Սասնա Ծռերում>> բոլոր հերոսները օժտված են գերբնական ուժով,արդար են, ազնիվ ու աշխատասեր: Էպոսի երրորդ ճյուղում Սասունցի Դավիթը ներկայվում է կատարյալ կերպարով և ներկայացնում է մյուս ճյուղերի հատկանիշների՝հրաշազոր զենքի, անհաղթ ուժի, անմահության և հավերժական կենդանության գաղափարները: Այս պատճառով էլ էպոսն ամբողջությամբ կոչվում է երրորդ ճյուղի անունով՝Սասունցի Դավիթ:
Գլխավոր հերոսները չորս ճյուղերում օժտվախ են փայլուն հատկանիչներով՝արդարամտությամբ,ողջամտությամբ,քաջությամբ,անպարտությամբ և ազնվությամբ: Սասունցի Դավիթը ներկայացնում է այս հատկանիշների ամբողջությունը և արտահայտում է ժողովրդի՝ գեղեցեկի և բարու մասին պատկերացումնեը:
Նա ի ծնե օժտված է ազատասիրությամբ, չարի դեմ հակակրանքով և աներևեկայելի ուժով: Դավիթը նաև առանձնահատուկ հայրենասեր է և օժտված է մարդկային բարձրագույն արժեքներով: Սասունցի Դավիթը ժողովրդի ամենասիրելի հերոսն է: Սասունի հակառակորդները կրում են այդ հատկանիշների հակառակ դրսևորումները,այդ իսկ պատճառով էլ արժանանում են գլխավոր հերոսների անհանդուրժողականությանն ու ատելությանը:
Էպոսի գլխավոր հերոսները օժտված են ժողովրդի համար ցանկալի հատկանիշներով և արտահայտում են հայ ժողովրդի հավաքական կերպարը: <<Սասնա Ծռերը>> առանձնանում է ժողովրդի խոսքարվեստի բազմազանությամբ՝ թևավոր խոսքերի և փոխաբերական հնարքների գործածությամբ: Էպոսը հագեցած է իրականության արտացոլմամբ և ներկայացնում հայ ժողովրդի դարեդար եկող հավաքական մտածողությունը:
Комментариев нет:
Отправить комментарий